Blogs Muziekauteursrecht in België en collectief rechtenbeheer

Muziekauteursrecht in België en collectief rechtenbeheer

Awel! Aangezien er bij onze lieve Zuiderburen blijkbaar niet veel advocaten zo diep in de elektronische muziek zitten als ik, krijg ik geregeld aanvragen over hoe muziekrechten en collectief rechtenbeheer door Sabam, PlayRight en SIMIM in België werken. In dit artikel leg ik je uit hoe het muziekauteursrecht in België in elkaar zit en hoe collectief rechtenbeheer is geregeld.

Wat wordt beschermd op grond van het muziekauteursrecht in België?

Net als in Nederland, kunnen werken van letterkunde of kunst in België worden beschermd als zij een concrete vorm hebben en origineel zijn. Dat laatste houdt in dat de auteur uitdrukking heeft gegeven aan zijn creatieve geest, zodat het werk de uitdrukking vormt van zijn of haar persoonlijkheid. Auteursrecht hoeft ook in België niet geregistreerd te worden. Het recht ontstaat automatisch als aan de eerder beschreven voorwaarden wordt voldaan.

Wie is rechthebbende?

De maker(s) van het werk en hun erfgenamen worden in beginsel als rechthebbenden van het muziekauteursrecht in België gezien, tenzij de rechten via een statuut of contract zijn overgedragen. Een andere uitzondering geldt voor de werken die in de uitoefening van een arbeidsovereenkomst tot stand zijn gekomen. In dat geval is de werkgever rechthebbenden. Dat laatste komt in de Nederlandse en Belgische muziekindustrie eigenlijk alleen bij productiehuizen voor televisie- en reclamemuziek voor, maar in het buitenland, zoals in Japan en Amerika is het veel gebruikelijker.

Hoelang is de beschermingstermijn?

De beschermingstermijn voor muziekauteursrecht in België wordt per werk bekeken. Als er één auteur is, dan verloopt deze termijn 70 jaar na de dood van de maker, te rekenen vanaf de 1^e januari volgend op dat overlijden. Als er meerdere auteurs aan één werk hebben gewerkt, dan geldt die termijn van 70 jaar voor de langstlevende co-auteur. In die zin werkt het muziekauteursrecht in België hetzelfde als door heel Europa. Dat komt omdat het is geharmoniseerd met Europese regelgeving.

Waaruit bestaat het muziekauteursrecht in België?

Het auteursrecht bestaat in België kort gezegd uit twee rechten:

Vermogensrechten
Morele- of persoonlijkheidsrechten

Vermogensrechten

Vermogensrechten zien toe op de manier waarop een muziekwerk tot het vermogen van de maker kan behoren en hoe de maker of zijn contractspartijen dit recht mogen exploiteren. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan:

Reproductie of verveelvoudiging: het recht tot het maken van meerdere kopieën van een werk; hieronder valt ook het recht om het werk te bewerken of te vertalen
Verhuren en uitlenen: spreekt voor zich, denk ik
Distributie: het recht om exemplaren van het werk te verspreiden, al valt deze handeling vaak samen met de reproductie van een werk
Mededelen aan het publiek: het recht om aan het publiek toegang te verschaffen tot een werk. Dat klinkt ingewikkeld, maar het gaat eigenlijk om het openbaar maken en ter beschikking stellen aan anderen

Voor deze handelingen is de toestemming van de auteursrechthebbende vereist. Die toestemming kan worden gegeven door overdracht van rechten, waarbij het eigendom over gaat, maar ook door het verlenen van toestemming via een licentie, waarbij de eigendom behouden blijft.

Persoonlijkheids- of morele rechten

Morele rechten beschermen de band tussen auteur en diens werk. Deze rechten kunnen alleen per testament of codicil worden overgedragen, maar je kan wel afspreken om er geen beroep op te zullen doen. Persoonlijkheidsrechten zien toe op:

Openbaarmakingsrecht: de auteur beslist wanneer het werk klaar is om bekend gemaakt te worden
Vaderschapsrecht: de auteur heeft recht op naamsvermelding (of dit te weigeren), of althans om op te treden tegen openbaarmaking zonder of zonder juiste vermelding van de naam van de maker
Recht op eerbied: de auteur kan zich verzetten tegen elke wijziging van het werk, in het bijzonder tegen elke vervorming, verminking of aantasting

Onderscheid tussen muziekwerk en master

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen het muziekwerk en de masteropname. Als we spreken van een muziekwerk, dan gaat het over de onderliggende tekst, compositie, melodie, etc. De masteropname is de eerste opname van geluid, bijvoorbeeld de uitvoering van een muziekwerk. Dit wordt ook wel de fonogram genoemd.

Lees hier meer over masterrechten en wie de mastereigenaar is.

Toestemming en beheersvennootschappen

Omdat je als rechthebbende op het muziekwerk en als je zelf het initiatief hebt genomen en de verantwoordelijkheid hebt gedragen voor het creëren van een master, ook op de fonogram, toestemming mag verlenen voor het gebruik daarvan door anderen, zou je in de praktijk hard aan de bak moeten. Je zou dan in theorie voor ieder gebruik een afspraak moeten maken. Dat is haast niet te doen. Daarom zijn er zogenaamde beheersvennootschappen in het leven geroepen. Zij geven toestemming aan mensen en bedrijven die muziekwerken en fonogrammen willen gebruiken. Dit doen zij door het verstrekken van licenties. In ruil voor de toestemming voor het muziekgebruik van de bij hen aangesloten partijen, brengen zij een licentievergoeding in rekening bij de muziekgebruiker. Daarna verdelen zij die inkomsten naar rato van het muziekgebruik.

In België zijn er voor muzikanten hoofdzakelijk drie relevante organisaties:

SABAM
PlayRight
SIMIM

Sabam

Sabam is er voor auteurs, componisten en muziekuitgevers. Zij int, verdeelt en beheert alle auteursrechten in België en in andere landen waar zogenaamde wederkerigheidsovereenkomsten gesloten zijn met vergelijkbare verenigingen. In Nederland zijn dit Buma (voor de openbaarmaking van auteursrechtelijk beschermde muziek) en Stemra (voor de reproductie van die muziek).

De licentie-overeenkomsten van Sabam zien toe op het volgende:

Uitvoeringsrechten.Deze rechten ontstaan wanneer men een nummer openbaar uitvoert of afspeelt. Beter gezegd; het is het recht om een muziekwerk openbaar uit te voeren of af te spelen. Op die manier wordt het werk namelijk aan het publiek ter beschikking gesteld.

Mechanische reproductierechten. Deze rechten zijn van toepassing wanneer een producent beschermde muziek op bijvoorbeeld cd of vinyl reproduceert (kopieert), maar ook een stream via streamingdiensten telt als een ‘kopie’. Er wordt daarbij namelijk vanaf de server een korte kopie gemaakt op bijvoorbeeld iemands telefoon, tablet, laptop of computer.

Aanmelden bij Sabam kan via https://www.sabam.be/nl/voor-auteurs/muziek/lid-worden.

Nadat je bent lid geworden, moet je al je muziek daar aanmelden. Geen aanmelding betekent geen geld. Het is niet nodig een cd of partituur op te sturen, bahalve in de muziekgenres klassiek of jazz. Aanmelden van muziek kan online. Als je muziek bij Sabam is geüpload, kunnen zij er namelijk voor zorgen dat hun systemen het herkennen als de muziek wordt uitgevoerd of gereproduceerd. Daarvoor krijg je dan een vergoeding. Als er geen contract met een uitgever is met betrekking tot een bepaald muziekwerk, dan ontvang je alle SABAM-inkomsten zelf. Is er wel sprake van een uitgeven werk, dan worden de inkomsten met de uitgever verdeeld.

ISWC

Sabam is ook de partij die een ISWC aan jouw muziekwerk kan koppelen. ISWC is de afkorting voor International Standard Musical Work Code. Het is een unieke code die wordt toegekend aan muziekwerken. Sabam gebruikt die code om muziekwerken te identificeren, muziekgebruik te tracken en haar rechthebbenden te vergoeden. Deze code is niet hetzelfde als de code voor de opname van de muziek. Dit is een ISRC en die regel je bij SIMIM. Daarover vertel ik zo meer.

Wil je eerst meer lezen over Sabam? Check dan dit blog van VI.BE.

PlayRight

Wanneer je als uitvoerend kunstenaar meewerkt aan de uitvoering van een nummer, dan krijg je een naburig recht. Artiesten, beatmakers, zangers en zangeressen worden doorgaans als uitvoerend kunstenaar gezien. Er worden niet zoals bij het auteursrecht eisen gesteld over de creativiteit van die uitvoering, al lijkt het erop dat er wel een soort hele lage ondergrens wordt gesteld. Maar, in de praktijk zal daar bijna altijd aan voldaan zijn.

Het kan zijn dat je zowel auteur bent, als uitvoerend artiest. Bij singer-songwriters is dit bijvoorbeeld het geval, maar ook bij beatmakers en producers. “Aanvullende kunstenaars” zoals artistiek leiders en geluidstechnici zoals opnameleiders, mixing en mastering engineers, kunnen geen aanspraak maken op naburige rechten en kunnen dus ook niet aansluiten bij PlayRight.

Wordt de opname van een uitvoering verspreid, uitgezonden of gekopieerd? Dan heb je recht op een vergoeding daarvoor. PlayRight houdt daarbij rekening met de specifieke rol van de artiest bij de uitvoering. Zo wordt er bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt tussen hoofdartiesten en sessiemuzikanten. Daartussen bestaat een verdeling van inkomsten, waarbij er uiteraard wat meer geld naar de hoofdartiesten gaat. Een sessiemuzikant is vaak namelijk alleen verantwoordelijk voor het inspelen van één of meerdere instrumenten. Ook als muziek wordt gemaakt op een computer, dan kun je als sessiemuzikant (en natuurlijk als hoofdartiest) worden gekwalificeerd.

PlayRight collecteert licentie-inkomsten voor muziekgebruik bij radio, tv, in horeca en op evenementen. Helaas mogen zij dit niet bij online muziekgebruik. Dat wil niet zeggen dat je hiervoor geen geld kunt krijgen, maar je moet dit zelf regelen.

Aanmelden bij PlayRight kan via https://playright.be/lid-worden/.

SIMIM

Bij SIMIM kan je terecht voor de naburige rechten van de producent. Dit gaat dus over de masterrechten. De mastereigenaar of fonogrammenproducent is kort gezegd de partij die het initiatief heeft genomen en de verantwoordelijkheid heeft gedragen voor het maken van een opname van een uitvoering van muziek en geluid.

Het kan zijn dat je zowel auteur, als uitvoerend artiest als fonogrammenproducer of mastereigenaar bent. Je kan je dan als zodanig aanmelden bij alle relevante rechtenorganisaties om maximaal de vruchten te plukken van het gebruik van jouw muziek.

Je hoeft je niet bij SIMIM aan te melden als je een contract hebt getekend met een platenmaatschappij en als zij door middel van licentie of overdracht over de masterrechten van jouw muziek kunnen beschikken. Als je muziek in eigen beheer uitbrengt, dan is het wel relevant om je aan te melden en je muziek daar te registreren.

ISRC

Bij SIMIM kun je ook een ISRC aanvragen. ISRC staat voor International Standard Recording Code. Dit is een unieke, digitale vingerafdruk voor iedere opname. De ISRC is opgebouwd uit een ISO landcode zoals BE voor België, een registratiecode van drie alfanumerieke tekens als identificatie van de producent, een jaartal en 5 cijfers die de producent zelf toekent, bijvoorbeeld BEXYZ202400001.

Aanmelden bij SIMIM kan via https://www.simim.be/nl/lidmaatschap.html.

De betaling voor het mastergedeelte – hetgeen toekomt aan de mastereigenaar(s) – verloopt niet via SIMIM, maar via een online distributeur of aggregator. Dit zijn partijen die ervoor zorgen dat jouw muziek bij alle muziekplatforms als Apple Music, Spotify en Deezer terecht komt. Het muziekauteursrecht in België maakt dit niet anders.

Personen en vennootschappen

Belangrijk om te weten is dat bij Sabam en PlayRight alleen personen kunnen worden aangemeld als auteur en respectievelijk artiest, uitgevers kunnen bij Sabam wel als onderneming zijn geregistreerd en bij SIMIM kan dit ook een onderneming zijn als die onderneming de platenmaatschappij c.q. mastereigenaar is.

Muziekdistributie en aggregators

Zoals ik al schreef; muziekdistributeurs spelen ook een belangrijke rol in dit geheel. Er zijn er talloze, variërend van bedrijven met een fysiek kantoor en administratieve afdelingen tot snelle, online partijen. Het één is niet altijd beter dan het ander. Zoek vooral een partij die past bij je plannen, communicatiewijze en budget. Met betrekking tot muziekauteursrecht in België; de distributeurs werken doorgaans op basis van een licentie van het naburige recht van de partij die over de master kan beschikken. Meestal het label dus, maar soms ook gewoon de producent.

Gelukkig zijn er een aantal goede blogs en video’s gemaakt met daarin een vergelijking van de verschillende partijen. Ik stuur je hierbij een aantal links daarover:

Eerst aanmelden, dan uploaden, dan releasen

Dus; muziek eerst aanmelden bij Sabam, PlayRight en SIMIM en de muziek daarna online aanbieden via een distributeur. Als het nog te vroeg is om direct met een muziekuitgever (publisher) of platenmaatschappij (label) in zee te gaan, dan kun je het in eigen beheer gaan doen, maar mocht zich zo’n gelegenheid voordoen, laat je dan eerst goed adviseren over die samenwerking, samenwerkingsvorm en de bijbehorende contracten.

In theorie kun je natuurlijk ook zelf je muziek overal uploaden, maar dat kost wel veel werk en administratie.

Registratie van muziek

Auteursrecht en naburige rechten (als uitvoerend kunstenaar en fonogrammenproducent) ontstaan niet door registratie en registratie is dus niet vereist. Wat je wel kan doen, is uiteraard de projectbestanden goed bewaren en daarvan een back-up maken. Mochten er gelijke werken opdoen, bijvoorbeeld na het verstrekken van demo’s, dan kun je aantonen dat je eerst was en dat er sprake is van ontlening. Dat laatste mag niet en sterkt jouw zaak bij de rechter.

Je kan daarnaast via een i-DEPOT aanvragen bij het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom (BBIE). Dit kan via deze link. Je krijgt daarmee geen bescherming op grond van het auteursrecht of naburig recht, maar wel een datumstempel op je muziek. Daarnaast kun je aan het i-DEPOT een geheimhoudingsverklaring koppelen, zodat je de muziek onder voorwaarden kan delen.

Het is wellicht nu nog niet van toepassing, maar in Amerika kunnen auteursrechtrechten wel worden geregistreerd. Dit is niet nodig voor het ontstaan ervan, maar soms wel voor efficiënte handhaving. Het Amerikaanse Copyright Office schrijft hierover op haar website:

“Do I have to register with your office to be protected?

No. In general, registration is voluntary. Copyright exists from the moment the work is created. You will have to register, however, if you wish to bring a lawsuit for infringement of a U.S. work. See Circular 1, Copyright Basics, section “Copyright Registration.”

Why should I register my work if copyright protection is automatic?

Registration is recommended for a number of reasons. Many choose to register their works because they wish to have the facts of their copyright on the public record and have a certificate of registration. Registered works may be eligible for statutory damages and attorney’s fees in successful litigation. Finally, if registration occurs within five years of publication, it is considered prima facie evidence in a court of law. See Circular 1, Copyright Basics, section “Copyright Registration” and Circular 38b, Highlights of Copyright Amendments Contained in the Uruguay Round Agreements Act (URAA), on non-U.S. works.

I’ve heard about a “poor man’s copyright.” What is it?

The practice of sending a copy of your own work to yourself is sometimes called a “poor man’s copyright.” There is no provision in the copyright law regarding any such type of protection, and it is not a substitute for registration.

Is my copyright good in other countries?

The United States has copyright relations with most countries throughout the world, and as a result of these agreements, we honor each other’s citizens’ copyrights. However, the United States does not have such copyright relationships with every country. For a listing of countries and the nature of their copyright relations with the United States, see Circular 38a, International Copyright Relations of the United States.”

Handige links over publishers en labels

Wil je meer weten over publishing? Kijk dan hier.

Op mijn website staan hier een aantal handige artikelen met praktische tips over platendeals en artiestencontracten.

Het hoeft niet per se, maar het kan wel handig zijn om een administratiepartij op de muziekuitgavekant in te schakelen. Zie hier een overzicht met de bekendste online partijen die dit kunnen verzorgen: https://aristake.com/admin-publishing-comparison/. Het artikel begint eerst over de Amerikaanse situatie, maar geeft wat verder naar beneden de vergelijking en namen van administratiepartners c.q. publishers.

Rechtszaken over collectief rechtenbeheer en muziekauteursrechten in België

Niet iedereen wil altijd zomaar betalen en er zijn ook partijen die het muziekgebruik niet transparant of eerlijk opgeven. De beheersorganisaties kunnen dan een procedure starten. In dit overzicht staan een aantal voorbeelden van die rechtszaken, inclusief de veelgebruikte smoezen om niet te hoeven betalen. Er zullen vast een aantal rechtszaken zijn over muziekauteursrecht in België, maar die heb ik nog niet op de radar. Als je goede tips hebt, let me know!

Vragen over muziekauteursrecht in België en collectief rechtenbeheer?

Neem gerust contact op om analyse- en adviesmogelijkheden te bespreken. Ik leg je graag in meer detail uit hoe muziekauteursrecht in België (en Europa) werkt. Uiteraard ben ik ook graag van dienst bij het beoordelen, opstellen of onderhandelen van contracten. Ik heb daar als gespecialiseerde muziekadvocaat ruime ervaring in.

Begin je net in de muziekindustrie? Dan is www.muziekcontracten.nl misschien wel de juiste plek voor jou om duidelijke en betaalbare overeenkomsten te scoren.