You’re not alone. De impact van COVID-19 raakt ons allemaal. Het is een goede test hoe we hier als maatschappij uitkomen. Dat is een beetje geven en nemen. Ik hoor om mij heen vrij vaak: “mijn opdracht is opgezegd vanwege corona. Maar mag dat zomaar?” Hopelijk draagt dit artikel iets bij aan je kennis over de juridische kant van het verhaal voor jou als opdrachtgever of opdrachtnemer.
TL;DR – Wil je weten of een opdracht mag worden opgezegd of ingetrokken vanwege corona?
Op die vraag is geen pasklaar antwoord te geven, dus als een echte advocaat zeg ik dan: dat ligt aan de omstandigheden van het geval: de wet, de feiten, de overeenkomst, algemene voorwaarden en regels vanuit de overheid. Het beoordelingskader zal ik hieronder zo goed en praktisch mogelijk uitleggen. Als je daarna vragen hebt, check dan eerst mijn website en als je dan nog vragen hebt, neem gerust (of direct) contact op voor een vrijblijvende offerte.
De wet
Het Nederlands Burgerlijk Wetboek is van toepassing op overeenkomsten van opdracht. Er staan wat artikelen verspreid door die boeken, maar een groot deel staat gezellig samen in Boek 7. Hier staat dus wat geldt als een opdracht wordt opgezegd. Ik raad je aan om dat eens door te lezen. Het is niet al te lang of ingewikkeld. Het gaat daarbij in beginsel om Titel 7. De belangrijkste bepalingen zal ik hieronder bespreken.
Opzegging van een overeenkomst van opdracht
In beginsel mag een opdrachtgever een opdracht intrekken. In artikel 408 van boek 7 van het Burgerlijk Wetboek (vaak aangeduid als artikel 7:408 BW) staat:
Artikel 408
- De opdrachtgever kan te allen tijde de overeenkomst opzeggen.
- De opdrachtnemer die de overeenkomst is aangegaan in de
uitoefening van een beroep of bedrijf, kan, behoudens gewichtige redenen, de overeenkomst slechts opzeggen, indien zij voor onbepaalde duur geldt en niet door volbrenging eindigt. - Een natuurlijk persoon die een opdracht heeft verstrekt anders dan in de uitoefening van een beroep of bedrijf, is, onverminderd artikel 406, ter zake van een opzegging geen schadevergoeding verschuldigd.
In beginsel mag een opdracht worden opgezegd (bijvoorbeeld vanwege corona) Er wordt in dit artikel verwezen naar artikel 406, dat zegt:
Artikel 406
- De opdrachtgever moet aan de opdrachtnemer de onkosten verbonden aan de uitvoering van de opdracht vergoeden, voor zover deze niet in het loon zijn begrepen.
- De opdrachtgever moet de opdrachtnemer de schade vergoeden die deze lijdt ten gevolge van de hem niet toe te rekenen verwezenlijking van een aan de opdracht verbonden bijzonder gevaar. Heeft de opdrachtnemer in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf gehandeld, dan geldt de vorige zin slechts, indien dat gevaar de risico’s welke de uitoefening van dat beroep of bedrijf naar zijn aard meebrengt, te buiten gaat. Geschiedt de uitvoering van de opdracht anderszins tegen loon, dan is de eerste zin slechts van toepassing, indien bij de vaststelling van het loon met het gevaar geen rekening is gehouden.
Wat ook nog belangrijk is voor wat betreft het afwijken van bovenstaande regels, is artikel 413:
Artikel 413
- Van artikel 408 lid 3 kan niet worden afgeweken.
- Van de artikelen 408 lid 1 en 411 kan niet worden afgeweken ten nadele van een opdrachtgever als bedoeld in artikel 408 lid 3.
- Van artikel 412 kan slechts op dezelfde voet worden afgeweken als van de regels inzake de verjaring van rechtsvorderingen die in titel 11 van Boek 3 zijn opgenomen.
Praktische betekenis
Is jouw opdracht opgezegd vanwege corona? Heel in het kort is dit het kader waar je rekening mee moet houden. Je kan als opdrachtgever dus altijd vanaf, ook als een overeenkomst voor bepaalde tijd is gesloten. Als opdrachtnemer wil je natuurlijk het liefst niet dat je opdrachtgever er zomaar de stekker uittrekt. Dit kan je doen door tussentijdse beëindiging in je offerte of overeenkomst uit te sluiten.
Opschorten van de uitvoering van de overeenkomst
Als je met elkaar een overeenkomst aangaat, dan moet je die in beginsel gewoon nakomen. Mocht je voorzien dat je niet aan een overeenkomst kan voldoen, meldt dat dan aan je wederpartij. Je krijgt sowieso karma-punten, maar geeft de ander ook de mogelijkheid om rekening te houden met de situatie. Transparantie en eerlijkheid kunnen ervoor zorgen je er samen met wat minder kleerscheuren afkomt.
Let op; hier zit wel een klein risico in. Heb je een kwaadwillende wederpartij, dan kan hij of zij dit opvatten als een verklaring dat je niet meer aan de overeenkomst kan of wil voldoen. Een beroep op ontbinding kan dan op de loer liggen. Het daarom belangrijk om te overwegen om in je (nieuwe) contracten of algemene voorwaarden een beroep op ontbinding geheel of gedeeltelijk uit te sluiten.
Oplossing voor lopende opdrachten
Be creative! Kijk naar hoe je wel meerwaarde voor elkaar kan creëren en zoek daarbij naar een werkbare en redelijk oplossing voor beide partijen. Probeer barter deals te sluiten en zo niet direct inkomsten of waarde te verliezen.
Ik denk dat het financiële systeem van de creatieve industrie hard geraakt wordt door het coronavirus. Bedenk daarbij dat dat systeem gebouwd is op het principe werk = geld. Wellicht dat je met “werk = werk” of “waarde voor waarde” een heleboel problemen kan voorkomen. Waarschijnlijk kun je je huur niet betalen met foto’s (laat staan met exposure), maar veel andere dingen wel.
Voorbeeld
Zelf heb ik bijvoorbeeld eens in de zoveel tijd nieuwe foto’s nodig voor mijn socials, lezingen, workshops, interviews en mediaberichten. Die foto’s kosten geld. In de creatieve industrie hebben veel mensen hulp nodig bij het regelen van hun juridische zaken; het opstellen en controleren van overeenkomsten of het onderhandelen daarover. Die dienstverlening kost geld. See where I’m going? Denken in oplossingen, in plaats van in problemen.
Opdracht opgezegd vanwege corona
Overmacht! Toch? Niet altijd, maar soms wel. Gebruik je (hopelijk nog) gezonde verstand. De DuPho geeft op haar website een goed voorbeeld:
“Als fotograaf heb je vaak geen recht op betaling wanneer een opdracht wordt afgezegd, tenzij je daarover contractueel (afwijkende) afspraken hebt gemaakt. Nu de coronamaatregelen zijn afgekondigd door de Rijksoverheid, kan er sprake zijn van overmacht. Wanneer is iets overmacht? Je kunt hierbij denken aan een evenement waarbij meer dan 100 mensen aanwezig zijn waar jij zou fotograferen en dat door de maatregel betreffende + 100 mensen jouw opdracht wordt geannuleerd. Wanneer het hierbij overmacht betreft, kun je van opdrachtgever niet verlangen dat deze jou betaalt. Ook wordt jouw overeengekomen prestatie uitgesteld. De opdrachtgever moet dan wel de opdracht hebben moeten annuleren naar aanleiding van de door de (Rijks)overheid genomen maatregelen.
Is een van je opdrachten geannuleerd door de opdrachtgever, maar valt die opdracht niet onder de genomen maatregelen van de Rijksoverheid, dan is het maar de vraag of er sprake is van overmacht. In dat geval is het verdedigbaar dat je nakoming van de opdracht dan wel de overeengekomen betaling eist. Maar waarschijnlijk is het beter om samen met je opdrachtgever te zoeken naar een nieuwe datum voor de opdracht.”
DuPho
Tip voor fotografen en videografen
Let op: voor consumenten-opdrachtgevers gelden strengere regels: hierbij mag de opzeggingsregel niet worden uitgesloten. Belangrijk bij trouwerijen, etc. Let daarbij als foto- of videograaf goed op of je een contract hebt met de weddingplanner (geen consument) of het bruidspaar zelf (wel consumenten).
Overmacht
Je kan in je overeenkomst benoemen wat jullie als overmacht zien. Inmiddels is die 100-regel achterhaald, dus pin je vooral niet te veel vast op nummers.
Overmacht is niet iets wat alomvattend staat omschreven in de wet en moet van geval tot geval worden beoordeeld. Wat staat er wel?
“Een tekortkoming kan de schuldenaar niet worden toegerekend, indien zij niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.”
Je kan hier uit zelfbescherming op inspelen door een overmachtsregeling op te nemen in je overeenkomst. In een dergelijke ‘force majeur-clausule’ staan meestal zaken als overheidsmaatregelen, stakingen, terroristische aanslagen, plotselinge belemmeringen in de infrastructuur of tekorten in transport als omstandigheid.
Ik denk dat na dit hele corona-verhaal, pandemieën er ook wel tussen komen te staan. Een beroep op overmacht kan gegrond zijn als daarbij wordt verwezen naar de juiste maatregelen.
Let op: er is niet snel sprake van overmacht! Niet alle onvoorziene omstandigheden kwalificeren als zodanig. Als er zich onvoorziene omstandigheden voordoen (die dus niet contractueel zijn geregeld), dan zou dat ertoe kunnen leiden dat je samen de deal moet aanpassen, omdat het niet redelijk is om toch jouw deel op te eisen (of andersom). Deze heronderhandelingsplicht vanwege onvoorziene omstandigheden moet natuurlijk wel op een redelijke manier worden ingevuld. Een beroep bij de rechter op onvoorziene omstandigheden wordt niet snel erkend. De hoofdregel is: afspraak = afspraak.
Geen overmachtsbepaling?
Als je geen overmachtsbepaling in je contract hebt staan, dan is dat nog geen ramp (no pun intended). Het recht blijft dan gewoon van toepassing en dat heeft bijna overal een regeling of oplossing voor. Als je jouw verplichtingen niet kan nakomen, wordt dat ‘een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis’ genoemd ofwel wanprestatie. Dit is beschreven in de artikelen 74 en verder van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek.
Kom je je overeenkomst niet na? Dan kun je uiteindelijk de schade van de ander moeten vergoeden. Het is daarbij van belang om te toetsen of je toerekenbaar tekort bent geschoten. Overmacht is daarop dus een uitzondering, omdat het tekortschieten niet aan jou is toe te rekenen.
Voorbeeld van overmacht
Je kan als volkszanger op dit moment geen liedjes zingen in het café, want het café moet dicht. Het niet-optreden kan je dus niet worden tegengeworpen. Maar, een livestream vanuit je huiskamer voor de digitale kroegtijgers kan natuurlijk wel!
Recht op loon en vergoeding van gemaakte kosten
Feiten en fabels terzijde, dit is wat er in de wet staat:
Artikel 411
- Indien de overeenkomst eindigt voordat de opdracht is volbracht of de tijd waarvoor zij is verleend, is verstreken, en de verschuldigdheid van loon afhankelijk is van de volbrenging of van het verstrijken van die tijd, heeft de opdrachtnemer recht op een naar redelijkheid vast te stellen deel van het loon. Bij de bepaling hiervan wordt onder meer rekening gehouden met de reeds door de opdrachtnemer verrichte werkzaamheden, het voordeel dat de opdrachtgever daarvan heeft, en de grond waarop de overeenkomst is geëindigd.
- In het in lid 1 bedoelde geval heeft de opdrachtnemer slechts recht op het volle loon, indien het einde van de overeenkomst aan de opdrachtgever is toe te rekenen en de betaling van het volle loon, gelet op alle omstandigheden van het geval, redelijk is. Op het bedrag van het loon worden de besparingen die voor de opdrachtnemer uit de voortijdige beëindiging voortvloeien, in mindering gebracht.
Ok, dus de overeenkomst kan in beginsel altijd door de opdrachtgever worden beëindigd. Dit wil dus volgens artikel 7:411 BW niet zeggen dat de opdrachtnemer geen recht heeft op een eindafrekening of vergoeding!
Als het loon is gekoppeld aan de gewerkte uren, dan heeft de opdrachtnemer namelijk wél recht op loon tot de datum van beëindiging. Als het loon (gedeeltelijk) afhankelijk is van het behalen van een bepaald eindresultaat, dan zou een opdrachtgever kunnen stellen dat de opdrachtnemer daar geen aanspraak meer op kan maken. Dat is natuurlijk niet helemaal fair.
Artikel 7:411 BW voorziet in die situatie en bepaalt dat de opdrachtnemer in zo’n geval recht heeft op een naar redelijkheid vast te stellen deel van het loon. Wat redelijk is, is lastig vast te stellen. Hou daarom goed bij hoeveel tijd en kosten in een bepaalde opdracht zitten.
Beëindiging van de opdracht door de opdrachtnemer
Deze situatie kan zich natuurlijk ook voordoen; de opdrachtnemer wil de klus cancellen. Dit kan in beginsel alleen bij overeenkomsten die voor een onbepaald tijdsframe zijn aangegaan.
Bij overeenkomsten voor bepaalde tijd geldt dat er een ‘zwaarwichtige reden’ moet zijn om de stekker eruit te trekken.
Het is de vraag of corona als zodanig heeft te gelden. Je moet hierbij normaliter eerder denken aan een knallende ruzie, die ook nog eens is ontstaan door toedoen van de opdrachtgever. Meestal kan je zo’n lastige situatie over opzeggingen voorkomen door daarover iets op te nemen in je offerte, overeenkomst of algemene voorwaarden.
Misbruik van corona
Het zal helaas ook voor gaan komen dat ondernemers misbruik gaan maken van de regelingen of het beroep op overmacht. Doe hier alsjeblieft niet aan mee. Ondernemers die hun werk nog uit kunnen voeren, doen dat. Maak daar geen misbruik van door wel hun diensten af te nemen, maar niet te betalen. Als dat gaat gebeuren, dan wordt het ene gat met het andere gevuld en is het wachten tot de hele boel in elkaar stort. Zoals de Kunstenbond het op haar website pakkend omschrijft:
“Is een van je klussen geannuleerd op initiatief van de opdrachtgever, maar valt die opdracht niet onder de genomen maatregelen, dan is het maar de vraag of er sprake is van overmacht. In dat geval is het verdedigbaar dat je nakoming van de opdracht dan wel de overeengekomen betaling eist.”
Kunstenbond
Algemene voorwaarden
Het gebruik van algemene voorwaarden wordt in de creatieve industrie niet altijd even consequent toegepast. Sommigen vinden de ‘kleine lettertjes’ onzin, sneaky of te formeel. Lekker zelf weten, maar ik raad het gebruik ervan wel aan. Zie het als een safety net voor als het misgaat. Je kan hier bijvoorbeeld een regeling in opnemen die beantwoord aan de vraag: wat geldt er als een opdracht wordt opgezegd vanwege corona? De truc is dat je algemene voorwaarden wel goed van toepassing moet verklaren. Anders heb je er niets aan. Het stappenplan is als volgt:
- Men neme een set algemene voorwaarden;
- Men verklaart de set algemene voorwaarden (exclusief) van toepassing op de overeenkomst;
- Met doet dit voor of uiterlijk bij het aangaan van de overeenkomst;
- Men stelle de algemene voorwaarden op dat moment op correcte wijze ter hand;
- Men voert de overeenkomst uit en schuift de algemene voorwaarden vervolgens in de la.
Easy-peasy toch? Maar echt, als je dit niet doet, heb je niets aan die voorwaarden. Ze kunnen dan vernietigd worden door de andere partij. Dan kan overigens ook als je er superonredelijke dingen in hebt staan. Met name consumenten zijn op dat vlak extra beschermd tegen dat soort geintjes. B2B kan er wat meer, maar ook daar ben je niet 100% vrij in. Bij twijfel help ik je graag verder.
Nieuwe opdrachten
Voor nieuwe opdrachten moet je goede afspraken maken over wat er gebeurt als een opdracht wordt opgezegd vanwege corona (of andere redenen). Dit kun je natuurlijk in verschillende gradaties doen. Het gaat er uiteindelijk om dat je een balans weet te vinden tussen het krijgen of betalen van geld en het risico dat je loopt. Denk als opdrachtnemer ook na over het mislopen van andere opdrachten als er een opdracht wordt ingetrokken. Denk als opdrachtgever na als er van overheidswege maatregelen worden genomen die jou bijvoorbeeld verhinderen om de opdracht door te laten gaan. Blijf dus goed op de hoogte van het nieuws op de website van de Rijksoverheid.
Opdracht opgezegd vanwege corona? Maak van de nood een deugd!
Op zich biedt de (bijna) lockdown ook mogelijkheden. Misschien een mooie tijd om controle over je contracten te krijgen en de juridische fundering van je bedrijf eens onder de loep te nemen. Inspelend op het voorgaande, kun je in ieder geval denken aan:
- Het opnemen van een expliciete regeling over de beëindiging van opdrachten (zowel als opdrachtgever, als opdrachtnemer) met daarbij aandacht aan opzegtermijnen, vergoedingen, boetebedingen en kosten;
- Het opstellen, checken en gebruiken van goede algemene voorwaarden waarbij je ook nog even hebt gekeken naar de redelijkheid van de voorwaarden (deze mogen namelijk niet onredelijk bezwarend zijn en consumenten zijn daarbij extra beschermd).
Meer informatie van brancheverenigingen
Voor meer informatie voor ondernemers over #COVID19, zie:
- Kamer van Koophandel
- Dutch Photographers (beroepsorganisatie voor professionele fotografen)
- Vereniging van Evenementenmakers
- Popcoalitie (samenwerkingsverband van een groot aantal organisaties uit de pop- en dancemuzieksector)
- Kunstenbond
- Bijstand voor zelfstandigen vanuit de Rijksoverheid.
Happy ending
Gelukkig is niet alles kommer en kwel. In dat kader:
- Resident Advisor kondigt aan dat Moog en Korg hun synthesizer apps gratis beschikbaar stellen.
- Er is een virtual events directory gemaakt door Cherie Hu.
- Heb je zelf goede tips? Laat ze hieronder weten!
Bekijk eens een artiest die je niet kent en stel je open voor nieuwe muziek. Als jouw opdracht is opgezegd vanwege corona, heb je misschien wat tijd over voor andere dingen… Dit is het tijd om een nieuwe ontdekking te doen. Open de bubbel en zie wat voor moois er is!
Disclaimer
Jouw situatie hangt altijd af van de feiten, omstandigheden, afspraken, overeenkomsten, uitleg daarvan en de redelijkheid en billijkheid. Het bovenstaande is een niet-uitputtende en algemene regeling over contracten, overmacht en opzeggingen. Daar zijn natuurlijk hele studies over geschreven, maar daar zal ik je niet meer vermoeien. Is jouw opdracht opgezegd vanwege corona en wil je praktisch juridisch advies over jouw situatie? Neem gerust even contact op. Ik ben het beste via sociale media of per e-mail bereikbaar.
Out of office (maar wel keihard aan het werk)
PS: Omdat ik momenteel vanwege COVID-19 alleen in noodgevallen op kantoor ben, beschik ik niet altijd over geprinte dossiers. Sommige werkzaamheden kan ik daarom wellicht wat minder snel dan normaal afronden. Ik doe mijn best om de eventuele vertraging zo kort mogelijk te houden. Daarnaast hou ik mij beschikbaar voor cliënten die direct hulp nodig hebben. De creatieve industrie is op dit moment erg kwetsbaar; alle optredens zijn afgelast, horeca is gesloten en opdrachten worden opgezegd vanwege corona. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor de bedrijfsvoering en vervolgens persoonlijke levens van mensen die hierdoor worden getroffen. Ik doe daarbij een beroep op je begrip als ik even wat minder snel reageer. In ieder geval; excuses voor eventuele ongemakken.
#StayHome
Als het kan, blijf thuis. Was je handen. Hoest en nies in je elleboog. Hou afstand. Gebruik geen ibuprofen, maar paracetamol (als het echt nodig is). Belast hulpdiensten niet onnodig. Ga niet hamsteren. En, bedenk dat er een wezenlijk verschil is tussen angst en gevaar. Er is nu sprake van gevaar en we kunnen dit niet serieus genoeg nemen. Zorg goed voor jezelf en voor anderen.
Stay safe.
Eén reactie