fbpx
Zoeken
Sluit dit zoekvak.

Samples en remixen door de ogen van een advocaat

Digitale technologie heeft veel invloed op het maken en ten gehore brengen van muziek. De universele binaire code van computerbestanden is eenvoudig te ontleden en te bewerken. Tijdens het draaien van sets en het produceren van nieuwe muziekwerken maakt een DJ onder andere gebruik van ‘samples’. De DJ speelt samples zelf in op een (elektronisch) instrument of maakt gebruik van reeds opgenomen, kant-en-klare samplepakketten. Daarnaast abstraheert hij samples uit bestaande muziekwerken.

Sampling / samples

Het werken met deze (zelf ingespeelde) fragmenten wordt ‘sampling’ genoemd. De techniek verrijkt op die manier de mogelijkheden voor DJ’s om voort te kunnen bouwen op de culturele bouwstenen van anderen. Sampling vormt een essentieel onderdeel van de hedendaagse populaire muziekcultuur.

Structuur van compositie

Bij de uiteenzetting van het fenomeen ‘sampling’ wordt er in dit artikel van uitgegaan dat de structuur van het oorspronkelijke, gehele nummer niet (herkenbaar) terugkomt in het nieuwe werk. De DJ wil een nieuw en eigen werk creëren, waarin de sample slechts een toevoegend element is. Sampling onderscheidt zich daarmee van plagiaat of nabootsing, waarbij sprake is van ‘klankjatten’.

Bescherming sample

Of een sample beschermd is dient te worden bezien aan de hand van kwalitatieve én kwantitatieve kenmerken. Het is niet zo dat wanneer een sample korter duurt dan vijf seconden of maar een paar noten bevat, de sample niet beschermd is en deze zonder voorafgaande toestemming van de rechthebbende gebruikt mag worden.

Auteursrecht sample

Een (sound)sample is beschermd, wanneer deze lang genoeg is om een oorspronkelijke en muziekauteursrechtelijk beschermde klank te reproduceren. Bij hele korte samples zal dit niet het geval zijn; een enkele C-noot is niet auteursrechtelijk te beschermen, omdat deze de auteursrechtelijk werktoets niet doorstaat.

Toestemming voor gebruik sample

Voor gebruik van een sample moet toestemming worden gevraagd wanneer deze wordt gebruikt in een verveelvoudiging – al dan niet in gewijzigde vorm – van het oorspronkelijke werk (artikel 1 jo 13 van de Nederlandse Auteurswet, “Aw“). Althans, voor zover de oorspronkelijke compositie een ‘werk’ is in de zin van de Auteurswet en er in de sample beschermde eigenschappen van dat werk zijn overgenomen.

Remixing / remixen

Naast de creatie van nieuwe muziekwerken, bewerkt de DJ ook bestaande nummers. Dit worden ‘remixing’ genoemd.

Verschil met sampling

Remixing onderscheid zich van sampling; bij sampling wordt een klein deel uit een ander werk, als element gebruikt in een nieuwe creatie. Bij een remix wordt een muziekwerk als basis genomen en vervolgens bewerkt, zonder dat de karakteristieke kern veranderd: er worden slechts naar de smaak van de DJ elementen vervangen, bewerkt en toegevoegd. In de remix is het oorspronkelijke compositie van het gehele werk terug te vinden, bij sampling is dit niet het geval.

Verveelvoudiging

Als een DJ een bestaand nummer bewerkt, maar die bewerking ligt niet zo ver van het origineel af dat er sprake is van een nieuw werk, dan valt deze bewerking onder een verveelvoudiging in gewijzigde vorm ex artikel 13 Aw.

Bewerkersauteursrecht

Wanneer de DJ een bestaand muziekwerk remixt kan op grond van artikel 10 lid 2 Aw, onverminderd het auteursrecht op het oorspronkelijke werk, een zelfstandig recht op de remix ontstaan. Dit wordt het ‘bewerkersauteursrecht’ genoemd. Staat de bewerking zo ver af van het origineel dat er met de nieuwe creatie wordt voldaan aan de ‘werktoets’ uit artikel 1 Aw, dan is er geen sprake van verveelvoudiging, maar van creatie van een nieuw muziekwerk in de zin van artikel 1 jo 10 lid 1 Aw. Hierbij dient tevens te worden gekeken naar de totaalindruk die de geremixte versie achterlaat. Wanneer deze voldoende verschilt van het originele werk, dan is er geen sprake van inbreuk.

Bescherming en duur van auteursrecht

De bescherming voor de maker duurt, op grond van artikel 37 Aw, kort gezegd tot zeventig jaar na zijn dood, te rekenen van de 1e januari van het jaar, volgende op zijn sterfjaar.

Niet alleen de ‘makers’ van werken worden beschermd via het intellectuele eigendom. Door de toekenning van een aan het auteursrecht verwante recht, wordt de bijdrage  van uitvoerend kunstenaars en producenten aan de realisatie van het oorspronkelijke werk erkend. Met hun inbreng wordt een culturele en economische waarde aan het werk toegevoegd. Bescherming vindt plaatst via de WNR: Wet op de Naburige Rechten.

Wet op de Naburige Rechten

Tijdens de Conventie van Rome in 1961 en naar aanleiding van het Fonogrammenverdrag uit 1971 zijn een aantal regels vastgesteld voor de bescherming deze prestaties en investeringen. In Nederland heeft dit uiteindelijk tot de Wet op de Naburige Rechten (“WNR“) van 1993 geleid.

Uitvoerend kunstenaar

DJ’s worden beschermd op grond van artikel 1 sub a WNR wanneer zij muziekwerken op eigen, creatieve wijze tot uitvoering brengen. Er ontstaat een recht op de ‘vertolking’ van het werk. Dit recht valt uiteen in exploitatierechten (artikel 2 lid 1 WNR) en vergoedingsrechten (artikel 2 lid 1 en 6 WNR).

Fonogrammenproducent

Op grond van artikel 1 sub d WNR worden DJ’s beschermd als ‘fonogrammenproducent’, wanneer zij werken opnemen en vastleggen. Het naburige recht geeft de DJ op grond van artikel 2 WNR het alleenrecht deze opnames te maken, te verveelvoudigen en te verspreiden.

De rechten van het auteurs- en naburige recht zullen bij de DJ vaak naast elkaar bestaan. Wanneer een DJ bijvoorbeeld een ‘zelfgeschreven’ en zelf opgenomen auteursrechtelijk beschermd werk draait, is hij naast ‘maker’, ook ‘fonogrammenproducent’ én ‘uitvoerend kunstenaar’.

Rechten

Gevolgen van inbreuk

Er zijn grofweg twee smaken:

  1. De maker van het originele werk / diens uitgever is blij, want het origineel komt weer onder de aandacht, het stimuleert creativiteit, kenmerkt en levert een bijdrage aan de dance scene.
  2. Er wordt snel duidelijk gemaakt dat dit niet de bedoeling is: je ontvangt een brief van een advocaat. Uit de schappen. Of uit internetwinkels, probleem is dat een track nu kan blijven rondzweven.

Geen goede bescherming

Het ontbreekt in de Auteurswet en de Wet op de Naburige Rechten aan een adequate beperking ten aanzien van creatief hergebruik door DJ’s. Van origine hadden deze wetten te maken met materiële restricties die bijvoorbeeld de totstandkoming en de verveelvoudiging van een werk met zich mee bracht. Die drempel is in het digitale tijdperk verdwenen. Remixing en sampling horen onomstotelijk bij onze huidige muziekcultuur.

Beperkingen auteursrecht

Hierdoor staat het huidige beperkingsstelsel onder druk. De beperkingen zijn namelijk geformuleerd naar een specifiek doel. De doelen die in Auteurswet staan omschreven worden geacht het algemeen belang te dienen. Dit algemeen belang dient tegen het auteursrechtelijk belang te worden afgewogen. Wanneer geconcludeerd wordt dat het niet rechtvaardig is om in een bepaald geval auteursrechten te handhaven, kan dit recht worden beperkt. Met de tijd verschuift echter het ‘algemeen belang’, waardoor de huidige beperkingsgronden onder druk komen te staan.

Commercieel gebruik van muziek

Voor de DJ houdt dit in, dat zijn werkzaamheden, commercieel of niet, altijd aan toestemming van de rechthebbende zijn onderworpen. Voor commercieel hergebruik van een werk is dit tot op zekere hoogte terecht: Rechthebbenden hebben een exclusief recht hebben op inkomsten uit  werk. Maar, het ontbreken van een beperkingsgrond voor (niet-commercieel) creatief hergebruik door DJ’s geeft blijk van een gebrekkig oog op de praktijk. Juist door dat creatieve hergebruik bloeit onze digitale cultuur. Deze ontwikkeling tegenwerken zorgt ervoor dat de legitimiteit van het auteurs- en naburige recht afneemt.

Creatief hergebruik

Enerzijds wordt erkend dat creatief hergebruik een belangrijke bijdrage levert aan de cultuur, maar anderzijds is er geen beperkingsgrond die dit mogelijk maakt, zonder toestemming van de rechthebbenden: Door deze discrepantie valt de DJ tussen de wal en het schip. DJ’s die muziek van anderen, zonder toestemming van de rechthebbenden, gebruiken in welke vorm dan ook, handelen in strijd met de wet. Kunst wordt gezien als piraterij. De Auteurswet en de Wet op de Naburige Rechten zijn daarmee duidelijk hun doel voorbijgeschoten.

Tips voor het gebruik van samples

  1. Vraag toestemming voor het gebruik van het werk van een ander;
  2. Let op het gebruik van samples als je een muziekwerk aanbiedt aan een uitgever of label;
  3. Check eventuele contractuele bepalingen met je uitgever. In contracten wil nog weleens staan dat je voor het gebruik van een sample van een ander, naast toestemming aan de rechthebbende, ook toestemming aan de uitgever moet vragen, of dit gebruik in ieder geval moet melden.

Staan er in jouw contract bepalingen over samples en remixen en wil je jouw contract laten scannen? Neem dan contact op!

Dit bericht delen:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest
Reddit
Tumblr
WhatsApp
Email

2 reacties

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

SANDER PETIT LL.M

Contact opnemen met Sander Petit - De Dance-Advocaat
Foto: Wouter Wolfkamp (Nortoir)

RECENTE BERICHTEN

#respectthecreators

#RespectTheCreators: hoe zit het precies met persoonlijkheidsrechten van muziekproducers op sociale media?

#RespectTheCreators is een campagne die opkomt voor de rechten van muziekproducers op sociale media met betrekking tot naamsvermelding. Los van de ethische gedachte achter de campagne, ondersteun ik dit initiatief op juridisch vlak. Wil je meer weten over deze campagne en over de persoonlijkheidsrechten van muziekproducers op sociale media? Lees dan dit artikel!

Lees verder »

SOCIALS