Het zal je maar gebeuren: de moeder van je ex heeft jouw foto zonder toestemming gebruikt op sociale media. Dat is in eerste instantie al vervelend, maar het wordt pas echt naar als het om foto’s gaat waarop je wel heel weinig (lees: geen) kleding aan hebt. Rechtbank Zeeland-West-Brabant moest onlangs oordelen over een geschil waarbij dit aan de (blote) hand was. Een zakie over je nakie dus.
Waar ging deze rechtszaak precies over?
Spannender dan dit kan ik het niet maken:
- De gedaagde in deze zaak is de moeder van de ex-vriend van de eiseres (het model);
- Het model (en dus de vriendin van de zoon van de fotografe) is pas 20 lentes jong;
- In 2021 heeft de moeder het model benaderd om foto’s van haar te maken;
- Dat lijkt het model wel wat en in april 2021 vindt een fotoshoot plaats;
- Op sommige foto’s heeft het model kleren aan, op sommige foto’s alleen een regenjas, ondergoed (ok, laten we het lingerie noemen) en op sommige foto’s helemaal niets;
- De moeder van het model (dus niet van die ex) is not amused;
- Het model vraagt of de fotografe de foto’s verwijdert;
- De fotografe reageert daar als volgt op: “Nou ik wil je moeder wel even bellen. Heeft ze ze gezien? Ik wil het haar uitleggen. En zeg maar alvast dat ik ze aan niemand laat zijn en ze alleen met jouw toestemming plaats.”
Partijen hebben daarna nog een uitwisseling van berichten en beleefdheden, maar het belangrijkste is dat de moeder / fotografe toezegt niets met de (te) naaktfoto’s te zullen doen.
Ondanks toezegging dat niet te doen, toch gebruik van foto’s
De ouders van het model hebben toen met de moeder van haar toenmalige vriend gebeld. Wat een bizar gesprek moet dat geweest zijn. Dit gesprek is opgenomen en je kan het als transcript teruglezen in de uitspraak van de kort geding-rechter. Uit het gesprek is af te leiden dat de fotografe wederom toezegt écht niets met de foto’s te zullen doen.
De ouders van het 20-jarige model zijn er daarna achter gekomen dat de moeder van haar (inmiddels) ex, de foto’s toch niet heeft verwijderd en ze aan andere mensen heeft laten zien.
De fotomoeder bijt vervolgens flink van zich af:
“Ik heb net zoals van ieder ander de foto’s op social media gedeeld. Jij wist dat ik dit zou doen. Waarom zou ik ze dan nu weghalen? Dat doe ik niet, het is mijn werk. (…) Je mag blij zijn dat ik zulke prachtige foto’s van jou heb gemaakt, en dat was je ook. Nu label jij ze tot slecht, vies? Daarbij zijn de foto’s volgens de wet mijn eigendom en met jouw toestemming gemaakt. Je was ten tijde van het fotograferen 20 jaar oud, dus volwassen. Dan verwacht ik ook een volwassen reactie. (…) Ik heb de verhalen dat jullie en rechtszaak tegen mij willen starten genegeerd, ik geloof roddel en achterklap niet. Maar zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten en moet ik misschien juist wel op mijn hoede zijn voor jou en jouw familie en heb ik mij enorm vergist in jou…(…)”
Daarna blijft ze aandringen op het gebruik van de naaktfoto’s, onder meer tijdens een expositie. Dat het model dat niet wil, is vrij duidelijk.
Misplaatst dreigement over juridische stappen
De fotografe appt vervolgens in september 2023 aan de eiseres:
“Je doet maar [eiser] . Stuur ik jou ook nog even de rekening voor mijn gemaakte foto’s die je allemaal naar volle tevredenheid hebt gedownload en waar ik het bewijs van heb. Dat jij zelf uit de kleren gaat voor mijn camera is jouw probleem. Dat betekend niet dat ik de gemaakte foto’s op commando van jouw ouders ga vernietigen. Jij wilde graag naakt gefotografeerd worden. Je was ook meerderjarig destijds en bij jouw volle bewustzijn. De foto’s ga ik zeker niet vernietigen. Deze zijn mijn bezit en mijn werk.
De moeder vervolgt: “Jij had toegezegd mee te werken aan mijn project [project] , maar heb je niet aan de afspraken gehouden. De voorwaarde voor jouw shoot was dat je aan dit project mee deed. En zoals iedereen die jou al voor ging, en degene die na jou zijn gefotografeerd, was jij er volledig van op de hoogte dat ik jouw foto’s zou gebruiken voor mijn project. Daarom fotografeerde ik jou gratis. Omdat je naderhand ineens deze afspraak hebt gecanceld zal ik dit in rekening gaan brengen. Een mondelinge overeenkomst is ook een overeenkomst.
Dat laatste is zeker waar, maar lastig te bewijzen.
Ze schrijft verder: “Ook na de betaling beroep ik mij op mijn auteursrecht; dat betekent dat de gemaakte beelden mijn eigendom blijven. Mocht je een advocaat in willen schakelen besef je dan wel dat je met een jurist te maken hebt. Ik heb alle tijd, het kost mij niets en er is een grote kans dat jij wordt veroordeeld in de proceskosten. Ik stuur jou morgen den rekening voor mijn werk en de (on)voorziene onkosten/schade die ik heb moeten lijden door de door jou gestopte samenwerking. Slaap lekker.”
Bluf
Lekker dreigement is dat en ook nog van een jurist. Haar primaire standpunt is dat het model wist waar ze aan meewerkte en dat de contraprestatie eruit bestond dat het model moest meewerken aan ieder gebruik van haar foto’s. Zo zie je; bluffen werkt niet altijd. Laat je vooral niet afschrikken door dit soort vage statements en autoriteitsargumenten en zoek gespecialiseerd advies.
Wat nu?
De ‘ex-schoondochter’ wil uiteraard dat ieder gebruik van de naaktfoto’s stopt en dat de foto’s worden vernietigd. Het model legt aan haar vordering ten grondslag dat het (toch) plaatsen van de foto’s:
- Onrechtmatig is jegens haar,
- In strijd is met haar portretrecht,
- In strijd is met de AVG, en
- In strijd is met de afspraken die partijen gemaakt hebben.
Oordeel van de rechter
De voorzieningenrechter oordeelt dat het niet niet duidelijk is vast te stellen welke toestemming er gegeven is voor de foto’s die gedaagde heeft gemaakt en geen ruimte in de kort geding procedure om dit verder te onderzoeken. In een gewone procedure is dat anders, maar bij een kort geding is er maar beperkt ruimte voor uitvoerig bewijs.
De rechter gaat er daarom in eerste instantie vanuit dat deze toestemming – voor het maken van de foto’s – bestond. Dit is echter wel iets anders als toestemming voor het openbaar maken van de foto’s.
Artikel 20 Auteurswet
In artikel 20 van de Auteurswet (vaak afgekort als “Aw“) staat:
1. Tenzij anders is overeengekomen is degene, wien het auteursrecht op een portret toekomt, niet bevoegd dit openbaar te maken zonder toestemming van den geportretteerde of, gedurende tien jaren na diens overlijden, van diens nabestaanden.
2. Bevat eene zelfde afbeelding het portret van twee of meer personen, dan is ten aanzien van de gansche afbeelding de toestemming vereischt van alle geportretteerden of, gedurende tien jaren na hun overlijden, van hunne nabestaanden.
3. Het laatste lid van het voorgaande artikel is van toepassing.
Op grond van artikel 20 Aw is de fotografe dus niet bevoegd om de foto’s zonder expliciete toestemming van de eiseres openbaar te maken. De rechter vindt dat van deze toestemming niet is gebleken.
Het verweer van gedaagde dat er geen sprake is van een portret wordt niet gevolgd, nu dit begrip volgens vaste jurisprudentie ruimer is dan alleen een afbeelding van een gezicht.
In de beslissing verbiedt de voorzieningenrechter gedaagde, op straffe van een dwangsom, om de foto’s te verspreiden en de foto’s te verwijderen en verwijderd te houden.
Heeft iemand jouw foto zonder toestemming gebruikt?
Lees eerst de zaak nog een keer goed door. Je krijgt dan een goed beeld over hoe het beoordelingskader eruit ziet. Als je daarna juridische bijstand nodig hebt om iemand te verbieden om jouw foto te gebruiken, dan kun je contact met mij opnemen.
Heb je wel toestemming om een foto te gebruiken?
Omgekeerd geldt natuurlijk ook als iemand jou toestemming heeft gegeven om een bepaalde foto te gebruiken en daar later op terug komt door te dreigen met een rechtszaak, trek dan ook even aan de bel voor advies over jouw rechtspositie als fotograaf of agency. Maar check goed: heb je toestemming voor het maken van de foto’s of ook voor de openbaarmaking en verveelvoudiging daarvan?
Aan mondelinge toestemming heb je vaak niet zoveel. Want als het misgaat, dan heb je geen bewijs. Mocht het nodig zijn, dan kan ik je helpen met het regelen van die toestemming door middel van een quit claim of modellencontract.
Tip voor modellen, agency’s en fotografen
Is het nog niet zover, denk er dan in ieder geval aan om de afspraken over de fotoshoot goed vast te leggen. Dit is ook heel erg van belang als de shoot tijdens het maken van de foto’s ‘van kleur verschiet’ zoals in bovenstaande zaak is gebeurd.
Waar je verder aan moet denken, lees je in deze artikelen over modellenbureaus, rechten en contracten.
