Je hebt een behoorlijk geniaal idee voor een nieuw tv-format, een revolutionair design, een prikkelend kunstconcept, een baanbrekende app of een hele sicke demo. Om je idee van de grond te krijgen, moet je soms pitchen. Maar, hoe voorkom je dat iemand ermee aan de haal gaat?
In Nederland geldt: een idee op zichzelf is niet auteursrechtelijk beschermd. Maar dat betekent niet dat je machteloos staat. In dit artikel leg ik uit hoe je jouw creatieve vondsten veiligstelt.
Waarin verschilt een idee van een auteursrechtelijk beschermd werk?
Volgens de Nederlandse Auteurswet is een idee op zichzelf niet beschermd. Of althans, in de wet staat dat een “werk” beschermd is. Wanneer iets als “werk” heeft te gelden, is bepaald in de rechtspraak.
De auteursrechtelijke werktoets
In de rechtspraktijk komt regelmatig de vraag aan de orde wanneer een werk auteursrechtelijke bescherming geniet. De zogenaamde ‘werktoets’ speelt hierbij een cruciale rol.
De basis: eigen, oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van de maker
Het fundament van de werktoets vinden we in artikel 10 Auteurswet, in combinatie met vaste rechtspraak van de Hoge Raad. Een werk moet voor auteursrechtelijke bescherming voldoen aan twee cumulatieve vereisten:
- Het moet een eigen, oorspronkelijk karakter hebben
- Het moet het persoonlijk stempel van de maker dragen
Van Van Dale/Romme tot Endstra-tapes
De ontwikkeling van deze criteria is sterk beïnvloed door belangrijke rechtspraak. In het Van Dale/Romme-arrest (HR 4 januari 1991, NJ 1991, 608) bepaalde de Hoge Raad dat een verzameling woorden in een woordenboek op zichzelf geen auteursrechtelijke bescherming geniet – de selectie en rangschikking kunnen dat echter wel.
Een verdere verfijning kwam met het Endstra-tapes arrest (HR 30 mei 2008, NJ 2008, 556). Ja, dit ging over de geliquideerde Willem Endstra. De Hoge Raad verduidelijkte dat het werk het resultaat moet zijn van creatieve keuzes, waarbij de maker zijn creatieve vrijheid heeft benut om tot een eigen intellectuele schepping te komen. Belangrijk is dat de Hoge Raad hierbij aangaf dat de drempel voor bescherming laag ligt – een ‘eigen intellectuele schepping’ is voldoende.
Het Europese perspectief: Infopaq en verder
Met het Infopaq-arrest (HvJ EU 16 juli 2009, C-5/08) kwam er een Europese dimensie bij. Het Hof van Justitie introduceerde het criterium van de ‘eigen intellectuele schepping’, waarbij de auteur zijn creatieve vaardigheden tot uitdrukking moet brengen door het maken van vrije en creatieve keuzes. Deze benadering sluit goed aan bij de Nederlandse werktoets.
Waar ligt de grens?
Niet alles komt in aanmerking voor bescherming. Uitgesloten zijn bijvoorbeeld:
- Stijl, techniek of methode op zichzelf
- Ideeën en concepten
- Banale of voor de hand liggende vormgeving
- Zuiver functionele elementen
Conclusie
De werktoets in het Nederlandse auteursrecht stelt een relatief lage drempel voor bescherming. Het werk moet wel het resultaat zijn van creatieve keuzes waarbij de maker zijn vrijheid heeft benut. In de praktijk betekent dit dat veel werken bescherming kunnen genieten, mits ze maar enigszins origineel zijn en het persoonlijk stempel van de maker dragen.
Is je idee nog geen werk? Niet getreurd. Een idee kan wel naar een auteursrechtelijk beschermd werk verschieten, maar soms is daar input van anderen en uitwerking voor nodig. Om het idee verder uit te werken, kan delen handig zijn. Pitchen, sparren, noem maar op. Maar, zoals je moeder altijd zei: doe het wel veilig.
Hoe bewijs je dat het jouw idee is?
Als je een idee verder uitwerkt en presenteert, wil je ten eerste kunnen bewijzen dat jij de bedenker bent. Dit kan (bijvoorbeeld) op verschillende manieren:
- iDEPOT (BOIP): Het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP) biedt de mogelijkheid om jouw idee vast te leggen in een iDEPOT. Dit is een digitaal bewijsstuk waarmee je aantoont wanneer je een concept hebt ontwikkeld. Het geeft je geen intellectueel eigendomsrecht, maar kan wel helpen in juridische discussies. Een iDEPOT vastleggen kost ongeveer €37 voor vijf jaar en kan online worden ingediend. Je dient een beschrijving van je idee of een document (bijv. een ontwerp, script of conceptbeschrijving) in. Dit wordt niet openbaar gemaakt en blijft vertrouwelijk. Oh ja, en je krijgt een certificaat voor aan de muur. Nice.
- E-mails en documenten: Stuur jezelf of een vertrouwenspersoon een e-mail of brief met een datumstempel waarin je je idee en uitwerking beschrijft. Bewaar projectbestanden. Bedenk: geen bewijs = geen zaak.
- Notariële akte: Een notaris kan jouw idee vastleggen, waardoor de datum juridisch sterk bewijs vormt. By far de duurste optie.
Andere beschermingsmogelijkheden
Afhankelijk van de aard van je idee kun je extra bescherming zoeken:
- Merk (voor namen en logo’s die je wilt beschermen als merk)
- Handelsnaam (voor bescherming van de naam waarin je je in het economisch verkeer begeeft)
- Octrooi (voor technische innovaties en uitvindingen)
Idee delen?
Wil je jouw idee delen om te sparren? Of moet je jouw idee delen met een potentiële partner of investeerder? Overweeg dan een geheimhoudingsverklaring. Dit wordt ook wel een “NDA” genoemd, of wel een Non Disclosure Agreement. Hiermee verplicht je de andere partij om het idee niet zonder jouw toestemming te gebruiken of te delen. Anders gezegd; hiermee verbied je de andere partij om jouw idee geheim te houden.
Geheimhoudingsovereenkomst
Een geheimhoudingsovereenkomst bevat doorgaans de volgende belangrijke bepalingen:
- Omschrijving van “Vertrouwelijke Informatie”
- Doel van het delen van de vertrouwelijke informatie
- Verplichtingen van de ontvanger
- Uitzonderingen op geheimhouding
- Duur van de geheimhoudingsplicht
- Gevolgen van schending
- Toepasselijk recht
- Bevoegde rechtbank
Ik kan je op twee manieren helpen:
- Jij doen: ga zelf aan de slag met een eenvoudige geheimhoudingsovereenkomst die je hier kan kopen: Muziekcontracten.nl (ook voor niet muziekgerelateerde NDA’s!)
- Ik doen: ik stel een uitgebreide NDA voor je op en begeleid je in het proces.
Vragen over de bescherming van je idee?
Een idee op zich is niet beschermd, maar er zijn wel degelijk manieren om jezelf juridisch te wapenen. Van een iDEPOT tot NDA’s en auteursrechten: zorg dat je slim te werk gaat. Wil je advies over jouw situatie en controle over je contracten? Neem contact op.
Better safe than sorry.
